Medeniyetlerin Tarihine Yolculuk Edin, Side Antik Kenti

Birbirinden farklı pek çok medeniyete sahne olan Anadolu’da bir uçtan diğerine sayısız antik kentin izine rastlamak mümkün. Bunlardan birisi de Side anti kenti. Pamfilya’nın en önemli liman kenti olan Side, Antalya’nın 80 kilometre doğusunda yer alıyor. Yaklaşık 400 metre genişliğinde bir yarımada üzerinde kurulu olan Side İ.Ö VII. yüzyılda yerleşim merkezi olmuştur. Tarihi boyunca Lidya, Pers, Ptolemaios, Seleukos ve Bergama Krallıkların hakimiyetine giren Side, bir süre sonra bağımsızlığına kavuşarak tarih sayfalarına adını kalıcı olarak yazdırmıştır.

Nar anlamına gelen Side, süreç içinde Arap akınları, Ceneviz, Rodos ve Venedikli korsanların saldırıları, Kıbrıs Kralları ve Haçlıların yağmaları sonucu zayıflamış ve İ.Ö XII. Yüzyıldan sonra terk edilmiştir. Antik Side kentinde günümüze kadar ulaşan kalıntılar sütunlu caddeler, şehir surları, Nymphaeum (anıtsal çeşme), şehir kapısı, su yolu, Antik Tiyatro, hamam, agora, Vespasian Çeşmesi, Anıtsal Kapı, Zafer Takı, Dionysos Tapınağı, Apollon Tapınağı, Athena Tapınağı, Güney Bazilikası, Devlet Agorası, Ticaret Agorası, Liman Hamamı, Büyük Hamam, vaftizhane, Piskoposluk Sarayı ve Bazilikası olarak sayılabilir.

Antik Side kentine ana kapıdan girildiğinde gözler önünde anıtsal bir cadde uzanır. Ana cadde Büyük Kapı’dan başlar ve tapınakların yakınında bulunan büyük meydanda son bulur. Kentin diğer büyük caddesi de Büyük Kapı’dan başlar ve güneye doğru ilerler. İki caddenin ortak özelliği sütunlu olmalarıdır. Sütunlar Korinth başlıklıdır ve caddenin her iki tarafında yer alır. Sütunların gerisinde de tek sıra halinde dükkanlar dizilidir. Side antik kentinin en önemli tanrı ve tanrıçası Apollon ve Athena’dır. Bunun dışında Ares, Aphrodite, Asklepios, Hegaia, Kharitler, Dionysos, Demeter ve Hermes gibi tanrı ve tanrıçalara da inanan Side halkı İ.S 4. Yüzyılda Hristiyanlığı benimsemeye başlamışlardır.

Side antik kenti ana kapısında koruyucu iki adet kule göze çarpar. Bu kapılar kentin görsel sembolleri haline gelmiştir. Kapının tam karşısında bulunan Nymphaeum yani anıtsal çeşme üç büyük niş ve dokuz adet akan çeşmeden oluşur. Çeşme, depremler yüzünden tahrip olmuş 12 metrelik bir kısmı ayakta kalabilmiştir. Büyük sütunlu yol takip edildiğinde yol üzerinde dükkanların, agoranın, tiyatronun, hamamın ve evlerin kalıntı ve izleri görülebilir. Bu yol ile şehrin limanına ulaşılır. İkinci sütunlu yol ise çeşmenin sol tarafından başlar liman ve tapınakların olduğu yerde son bulur.   

Ana sütunlu yoldan devam edildiğinde ulaşılan Vespasianus çeşmesinin hemen yan tarafındaki kemer bugün bile tüm görkemiyle gözler önünde yükselmektedir. Kemerden içeri girdiğinizde İ.S 2.yüzyıla tarihlenen tiyatroyu görürsünüz. 20 metre yükseklikte ve yaklaşık 15 bin kişilik kapasiteye sahip olan tiyatronun üç katlı sahne binası vardır.  Side antik tiyatrosu dağı arkasına alarak inşa edilen diğer tiyatrolardan farklı olarak kemerlerin üzerine inşa edilmiştir. Süslemeler ve bezemeler açısından oldukça zengin bir yapısı olan tiyatro, Bizans dönemde de ayinlere sahne olmuştur.

Antik dönemin en önemli mimari figürleri olan hamamlar Side antik kentinde de tüm görkemiyle kendini gösterir. Tiyatronun yan tarafında bulunan hamam İ.S 5. yüzyılda inşa edilmiş ve 1962’de yapılan restorasyon ile müzeye dönüştürülmüştür. Hamam; Frigidarium (soğuk bölüm), Tepidarium (ılık bölüm), Caldarium (sıcak bölüm) ve Apodyterium (soyunma odaları) bölümlerinden oluşur.  Bugün bile sıcak suların dolaşım yaptığı boruları görmek mümkün. Side antik tiyatro yanındaki bir başka yapı erken Roma dönemine ait Dionysos Tapınağıdır. Helenistik dönemde yapılmış ve Bizans döneminde işlevini yitirmiştir.

Anıtsal çeşmenin yan tarafında uzanan sütunlu yola girildiğinde Gymnasium yani spor salonu ile karşılaşılır. Tiyatro ile gymnasiumun tam ortasında ise Side antik kentinin koruyucu tanrıçası olan Tyche yani Şans Tanrıçası tapınağı yer alır. Side ile özdeşleşen asıl iki tapınak ise Apollon ve Athena tapınaklarıdır. Bu tapınaklara ilerlerken Side’ye adını veren nar ağaçlarına rastlamak mümkün. Side antik kenti Apollon tapınağı ile anılır. Kentin asıl tapınağı olan Apollon Tapınağı, ışık tanrısı Apollon’a adanmıştır. Tapınak restorasyon görerek günümüze ulaşmış ve Korint başlıklı 5 adet sütunuyla Side’nin sembolü haline gelmiştir. Side antik kent tarihi 20. Yüzyıl başlarında Giritli göçmenlerce kurulan Selimiye Köyü ile şimdiki zamana bağlanır.