Tarih Dolu Bir Şehrin Öyküsü; Kilis

Kilis, Türkiye’nin Güneydoğu ile Akdeniz Bölgesi arasında yer alan ve Suriye ile de sınır komşusu olan bir ilimizdir. Şehrin etrafında yapılan kazı çalışmaları ve çeşitli akademik araştırmalar sonucunda Kilis’in ilkçağlarda Hitit hakimiyetinde olduğu anlaşılmıştır. M.Ö 1100 yıllarında Asurluların yönettiği kentin tarihi ise M.Ö 3000 yıllarına dayanmaktadır. Şehir, Asurluların hakimiyetinden sonra Persler tarafından yönetilmiştir.

Sonrasında ise Büyük İskender’in soyundan Selefkiler Kilis’in yönetimini ele almıştır. M.Ö son dönemini Roma yönetimi ile geçiren Kilis, M.S 365 yılından itibaren Bizans sınırlarına dahil edilmiştir. Hz. Ömer döneminde ise İslam topraklarına katılan şehir, 1500’lü yıllardaki Osmanlı seferleri sayesinde Osmanlı’nın egemenliği altına girmiştir. Bu dönemde 6 mahalleden oluşan Kilis, Kanuni döneminde hızla gelişmeye başlamıştır.

19. yüzyılında sonlarında ise 20.000 kişilik nüfusu ile öne çıkan Kilis, 47 camii, 24 medrese, 4 tekke, 3 kilise, 5 hamam, 740 dükkan, 11 fırın, 120 atölye, 7 han, 15 kahvehane ve 32 mahalle ile oldukça gelişmiş bir yerleşim yeri olmuştur. O dönem Kuzey Suriye ile Anadolu arasında bir köprü görevi gören Kilis, önemli bir ticaret, sanayi ve kültür alışverişinin merkezi olarak görülmekteydi.

Tarih dolu şehir Kilis, 1918 yılında Mondros Ateşkes Antlaşması’ndan hemen sonra İngiliz sömürgecilerin, kısa bir süre sonra da Fransızların işgali altında kaldı. 1921 yılında verilen milli mücadele azmi sayesinde şehrin bugün sahip olduğu sınırları çizildi.

Çalık Camii: 1682 yılında Hacı Ali Bin Mehmet Ağa tarafından inşası yaptırılan caminin şekli enine dikdörtgen ve mihrap önü tek kubbeli bir mekân olarak tasarlanmıştır. Üç kemerli son cemaat bölümü bulunan Çalık Camii, geniş avlusu ve içerisinde yer alan medrese ile öne çıkmaktadır. Çift kapılı avlusu ve tarihi görüntüsü ile şehrin imza yapılarındandır.

Kara Kadı Camii: Tabakhane mahallesinde yer alan Kadı Camii, 16. Yüzyıl başlarında Ali Bin Ahmed Alaeddin er-Rum tarafından yapılmış ve bu nedenle ismi Karakadı olarak anılmıştır. Özgün yapısı kare tasarımlı olan eser 20. Yüzyıldaki onarımlarla genişletilmiş ve dikdörtgen bir yapı haline gelmiştir.

Hamamlar

Kilis’te 5 adet hamam bulunur. Koca Hamam, kilisin en eski yapısıdır ve 1545 yılında restore edilmiştir. Eski Hamam ise Kilis Sancak Beyi Canbolad Bey tarafından yaptırılmıştır. Paşa Hamamı da yine Canbolad Bey tarafından inşa ettirilmiştir. Çukur Hamam ise Hasan Bey tarafından 17. Yüzyılda yaptırılmıştır. Tuğlu Hamam, Kilis’te 1785 yılında yaptırılan son hamamdır.

Oylum Höyük: Kilis tarihinin önemli bir parçası olan Oylum Höyük, Gaziantep karayolu üzerindeki aynı isimli köy içerisinde yer almaktadır. Yapılan kazılar M.Ö 3000 yılından bu yana kesintisiz iskan gördüğünü kanıtlamaktadır.

Mozaikli Bazilika: Oylum Höyük’ten 200 metre uzaklıkta bulunan kalıntı Erken Hristiyanlık Dönemi’nden kalan önemli bir bazilikadır.

Ravanda Kalesi: Kilis şehrinin batısında yer alan Ravanda Kalesi, girişi ücretsiz olan tarihi bir alandır. Belenözü köyünde yer alan bu kale, Haleb yollarının güvenliğini kontrol altına almak için yapılmıştır.